کتابخانه ملی فنلاند (به فنلاندی: Kansalliskirjasto، به سوئدی: Nationalbiblioteket) یکی از برجسته‌ترین نهادهای فرهنگی و پژوهشی فنلاند است که به‌عنوان نگهبان میراث مکتوب و دیجیتال این کشور شناخته می‌شود. این کتابخانه که در سال ۱۶۴۰ تأسیس شده، از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های ملی جهان است و زیر نظر دانشگاه هلسینکی فعالیت می‌کند. کتابخانه ملی نه‌تنها مرکزی برای حفظ تاریخ و فرهنگ فنلاند است، بلکه با ارائه خدمات پیشرفته دیجیتال و پژوهشی، نقش مهمی در ارتقای دانش و دسترسی عمومی به اطلاعات ایفا می‌کند. با یوروگردی همراه باشید.
تاریخچه
کتابخانه ملی فنلاند در سال ۱۶۴۰ به‌عنوان بخشی از آکادمی سلطنتی تورکو (Royal Academy of Turku) تأسیس شد، زمانی که فنلاند هنوز بخشی از پادشاهی سوئد بود. پس از آتش‌سوزی بزرگ تورکو در سال ۱۸۲۷، کتابخانه به همراه دانشگاه به هلسینکی منتقل شد و در سال ۱۸۴۰ در ساختمانی به طراحی کارل لودویگ اِنگل، معمار برجسته فنلاندی، مستقر شد. تا سال ۲۰۰۶، این نهاد با نام کتابخانه دانشگاه هلسینکی شناخته می‌شد، اما در این سال به کتابخانه ملی فنلاند تغییر نام یافت تا نقش ملی و فرهنگی آن برجسته‌تر شود.
در طول قرن‌ها، کتابخانه چندین بار بازسازی و گسترش یافته است. در دهه ۱۹۹۰، پروژه‌های بازسازی عمده‌ای برای مدرن‌سازی امکانات و پشتیبانی از دیجیتال‌سازی منابع انجام شد. در سال‌های اخیر، این کتابخانه با تمرکز بر فناوری‌های نوین، مانند آرشیو وب و خدمات دیجیتال، به یکی از پیشروترین کتابخانه‌های ملی در اروپا تبدیل شده است.
وظایف و مسئولیت‌ها
کتابخانه ملی فنلاند وظایف گسترده‌ای دارد که آن را به یک نهاد کلیدی در حفظ و ترویج میراث فرهنگی تبدیل کرده است:
- گردآوری و حفظ میراث فرهنگی: بر اساس قانون واسپاری (Legal Deposit Act)، کتابخانه موظف است نسخه‌ای از تمام انتشارات چاپی و مواد دیداری-شنیداری (به‌جز فیلم‌ها) تولیدشده در فنلاند یا مرتبط با این کشور را جمع‌آوری کند. این شامل کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها، نقشه‌ها، و محتوای دیجیتال از طریق آرشیو وب فنلاند (Finnish Web Archive) است.
- کتابشناسی ملی: کتابخانه فهرست‌های کتابشناسی ملی را منتشر می‌کند، از جمله فهرست نقشه‌های فنلاند (۱۹۹۵) و کتابشناسی ملی برای سال‌های ۱۴۸۸ تا ۱۷۰۰ (۱۹۹۶).
- خدمات پژوهشی: به‌عنوان یک کتابخانه تحقیقاتی برجسته، خدمات گسترده‌ای به پژوهشگران، اساتید و دانشجویان ارائه می‌دهد، از جمله دسترسی به منابع دیجیتال، میکروفیلم‌ها، و مجموعه‌های تخصصی.
- توزیع منابع: نسخه‌های واسپاری به مجموعه‌های ملی کتابخانه و پنج کتابخانه دانشگاهی دیگر در فنلاند توزیع می‌شود.
- دیجیتال‌سازی و آرشیو وب: کتابخانه ملی پروژه‌های گسترده‌ای برای دیجیتال‌سازی منابع و آرشیو محتوای وب فنلاند دارد تا دسترسی پایدار به اطلاعات را تضمین کند.
مجموعه‌ها و منابع
کتابخانه ملی فنلاند مجموعه‌ای غنی و متنوع دارد که شامل موارد زیر است:
- کتاب‌ها: بیش از ۳ میلیون جلد کتاب، شامل آثار به زبان فنلاندی، سوئدی و سایر زبان‌ها با تمرکز بر فرهنگ و تاریخ فنلاند.
- نسخه‌های خطی و نادر: مجموعه‌ای از اسناد تاریخی، از جمله نسخه‌های خطی قرون‌وسطایی و اسناد مربوط به استقلال فنلاند در سال ۱۹۱۷.
- میکروفیلم و میکروفیش: حدود ۹۰,۰۰۰ میکروفیلم و ۴۵۰,۰۰۰ میکروفیش که اسناد تاریخی را حفظ می‌کنند.
- نقشه‌ها: بیش از ۷۰,۰۰۰ نقشه که تاریخ جغرافیایی و فرهنگی فنلاند را مستند می‌کنند.
- موسیقی: حدود ۳۵,۰۰۰ اثر موسیقی چاپی و ۴۰,۰۰۰ منبع مرتبط با موسیقی، از جمله آرشیوهای موسیقی کلاسیک و فولکلور فنلاندی.
- منابع دیجیتال: آرشیو وب فنلاند شامل میلیون‌ها صفحه وب است که از سال ۲۰۰۶ جمع‌آوری شده‌اند.
مجموعه‌های خاص
- مجموعه اسلاویک (Slavica): شامل کتاب‌ها و اسنادی به زبان‌های اسلاوی، به‌ویژه از دوره‌ای که فنلاند تحت تأثیر امپراتوری روسیه بود (۱۸۰۹-۱۹۱۷).
- مجموعه آکادمیک آکادمی تورکو: اسناد و کتاب‌های نادر از قرن هفدهم که از آکادمی سلطنتی تورکو به‌جا مانده‌اند.
- آرشیو کاله‌والا: اسناد و نسخه‌های خطی مرتبط با حماسه ملی فنلاند، کاله‌والا، که نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ملی فنلاندی‌ها دارد.
- اسناد استقلال فنلاند: شامل مکاتبات و اسناد رسمی مربوط به اعلام استقلال فنلاند در سال ۱۹۱۷.
این مجموعه‌ها برای پژوهشگران تاریخ، ادبیات و فرهنگ فنلاند از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و برخی از آن‌ها به‌صورت دیجیتال در دسترس هستند.
معماری و طراحی
ساختمان اصلی کتابخانه ملی فنلاند در هلسینکی، اثر کارل لودویگ اِنگل، نمونه‌ای برجسته از معماری نئوکلاسیک است. این بنا بین سال‌های ۱۸۳۶ تا ۱۸۴۰ ساخته شد و با ستون‌های کورینتی عظیم، نمای متقارن و تزئینات داخلی باشکوه، یکی از نمادهای معماری هلسینکی به شمار می‌رود. سالن مطالعه اصلی با سقف‌های بلند، نورگیرهای بزرگ و قفسه‌های چوبی حکاکی‌شده، فضایی الهام‌بخش برای مطالعه و پژوهش ایجاد کرده است.
کتابخانه در سال‌های اخیر گسترش یافته و امکانات مدرن مانند اتاق‌های دیجیتال‌سازی و فضاهای نمایشگاهی به آن اضافه شده است. مساحت کل کتابخانه حدود ۲۶,۰۰۰ متر مربع است و بازسازی‌های دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۱۰ آن را به یک مرکز پیشرفته برای فناوری‌های نوین تبدیل کرده است. برای بازدیدکنندگان، تورهای مجازی و حضوری در دسترس است که امکان کاوش در معماری و تاریخ این بنا را فراهم می‌کند.
خدمات دیجیتال و پروژه‌های جاری
کتابخانه ملی فنلاند در حوزه دیجیتال‌سازی پیشرو است و پروژه‌های متعددی را برای حفظ و دسترسی به منابع دیجیتال اجرا می‌کند:
- آرشیو وب فنلاند: از سال ۲۰۰۶، این پروژه محتوای وب‌سایت‌های فنلاندی را آرشیو می‌کند و تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۲.۵ ترابایت داده جمع‌آوری کرده است. این آرشیو برای پژوهشگران در دسترس است و به حفظ تاریخ دیجیتال فنلاند کمک می‌کند.
- دیجیتال‌سازی مجموعه‌ها: کتابخانه پروژه‌ای گسترده برای دیجیتال‌سازی کتاب‌ها، روزنامه‌ها و اسناد تاریخی دارد. تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۰ میلیون صفحه از روزنامه‌ها و مجلات دیجیتال‌سازی شده‌اند که از طریق پلتفرم Digi در دسترس هستند.
- پلتفرم‌های پژوهشی: کتابخانه خدماتی مانند Fennica (کتابشناسی ملی) و Viola (فهرست موسیقی ملی) را ارائه می‌دهد که به‌صورت آنلاین قابل‌جست‌وجو هستند.
- پروژه‌های هوش مصنوعی: کتابخانه در حال آزمایش ابزارهای هوش مصنوعی برای تحلیل متون تاریخی و بهبود دسترسی به منابع دیجیتال است. این پروژه‌ها با همکاری دانشگاه هلسینکی و نهادهای بین‌المللی انجام می‌شوند.
دسترسی و خدمات عمومی
کتابخانه ملی فنلاند به روی عموم باز است و خدمات متنوعی ارائه می‌دهد:
- کارت کتابخانه: کارت کتابخانه برای امانت کتاب و دسترسی به منابع دیجیتال رایگان است و حتی برای غیرساکنان فنلاند به‌صورت موقت صادر می‌شود.
- دسترسی‌پذیری: امکانات ویژه‌ای برای افراد دارای معلولیت، مانند دستگاه‌های تبدیل متن به گفتار برای نابینایان و فضاهای قابل‌دسترس برای ویلچر، فراهم شده است.
- برنامه‌های آموزشی و فرهنگی: کتابخانه نمایشگاه‌های دائمی و موقت، کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی‌هایی درباره تاریخ و فرهنگ فنلاند برگزار می‌کند. برای کودکان و نوجوانان نیز برنامه‌های داستان‌خوانی و کارگاه‌های خلاقیت ارائه می‌شود.
- تورهای مجازی: وبسایت کتابخانه امکان بازدید مجازی از سالن‌های اصلی و نمایشگاه‌ها را فراهم می‌کند.
مقایسه با سایر کتابخانه‌های ملی
کتابخانه ملی فنلاند در مقایسه با سایر کتابخانه‌های ملی، مانند کتابخانه ملی سوئد (Kungliga biblioteket) یا کتابخانه بریتانیا (British Library)، به دلیل تمرکز بر دیجیتال‌سازی و دسترسی عمومی برجسته است. برخلاف کتابخانه بریتانیا که مجموعه‌ای عظیم با بیش از ۱۵۰ میلیون مورد دارد، کتابخانه ملی فنلاند با حدود ۳ میلیون کتاب، بر کیفیت و دسترسی دیجیتال تمرکز دارد. کتابخانه ملی سوئد نیز مانند فنلاند وظایف واسپاری دارد، اما آرشیو وب فنلاند به دلیل حجم و سازماندهی پیشرفته‌تر شناخته می‌شود. همچنین، ارتباط نزدیک کتابخانه ملی فنلاند با دانشگاه هلسینکی، آن را به یک مرکز پژوهشی پویاتر نسبت به برخی کتابخانه‌های ملی دیگر تبدیل کرده است.
اهمیت فرهنگی و اجتماعی
کتابخانه ملی فنلاند نمادی از فرهنگ کتاب‌خوانی در فنلاند است. در سال ۲۰۱۶، سازمان ملل متحد فنلاند را به‌عنوان باسوادترین کشور جهان معرفی کرد و نقش کتابخانه‌ها در این موفقیت را ستود. این کتابخانه در جشن‌های صدمین سالگرد استقلال فنلاند در سال ۲۰۱۷ نقش کلیدی داشت و نمایشگاه‌هایی درباره تاریخ استقلال برگزار کرد.
فنلاندی‌ها به مطالعه و کتابخانه‌ها علاقه زیادی دارند و کتابخانه ملی به‌عنوان قلب این فرهنگ، دسترسی رایگان به منابع را برای همه فراهم می‌کند. این موضوع بازتاب‌دهنده ارزش‌های برابری و آموزش در جامعه فنلاند است که به‌عنوان یکی از شادترین کشورهای جهان شناخته می‌شود.
👈 وبسایت کتابخانه – kansalliskirjasto
نکات جذاب فرهنگی
- کشف نسخه خطی کاله‌والا: در سال ۱۸۳۵، نسخه‌ای از حماسه کاله‌والا در آرشیوهای کتابخانه کشف شد که به احیای هویت ملی فنلاند کمک کرد.
- نمایشگاه‌های تعاملی: نمایشگاه‌های دیجیتال کتابخانه، مانند بازسازی مجازی تورکو در قرن هفدهم، برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب است.
- کتابخانه و موسیقی: مجموعه موسیقی کتابخانه شامل آثار یان سیبلیوس، آهنگساز برجسته فنلاندی، است که برای پژوهشگران موسیقی کلاسیک ارزشمند است.
تفاوت با کتابخانه اوودی
کتابخانه اوودی (Helsinki Central Library Oodi)، که در سال ۲۰۱۸ افتتاح شد، اغلب با کتابخانه ملی اشتباه گرفته می‌شود. اوودی یک کتابخانه عمومی مدرن در منطقه تولون‌لاهتی هلسینکی است که بر فعالیت‌های اجتماعی، فضاهای چندمنظوره و فناوری‌های نوین تمرکز دارد. در مقابل، کتابخانه ملی بر حفظ میراث فرهنگی و پژوهش متمرکز است و نقش تخصصی‌تری دارد.
