متروی استکهلم، که به تونل‌بانا (Tunnelbana) معروف است، یکی از برجسته‌ترین سیستم‌های حمل‌ونقل زیرزمینی جهان است که به دلیل کارایی، دسترسی گسترده، و طراحی‌های هنری بی‌نظیر در ایستگاه‌هایش شهرت جهانی دارد. این شبکه که در سال ۱۹۵۰ افتتاح شد، به عنوان طولانی‌ترین گالری هنری جهان شناخته می‌شود، زیرا بیش از ۹۰ ایستگاه از ۱۰۰ ایستگاه آن با آثار هنری بیش از ۱۵۰ هنرمند تزئین شده‌اند. این مطلب به بررسی تاریخچه، ویژگی‌های هنری، ایستگاه‌های برجسته، فناوری و پایداری، مقایسه با سایر متروها، و نکات کاربردی برای گردشگران می‌پردازد. با یوروگردی همراه باشید.
تاریخچه متروی استکهلم
متروی استکهلم در ۱ اکتبر ۱۹۵۰ به عنوان اولین خط متروی کشورهای نوردیک افتتاح شد و هم‌اکنون توسط شرکت حمل‌ونقل عمومی استکهلم (SL) اداره می‌شود. این شبکه شامل سه خط اصلی (آبی، قرمز، و سبز) با ۱۰۰ ایستگاه است که ۴۷ ایستگاه آن زیرزمینی و ۵۳ ایستگاه روی زمین قرار دارند. طول کل شبکه حدود ۱۰۵.۷ کیلومتر است، و ایستگاه تی-سنترالن (T-Centralen) به عنوان قلب سیستم، محل تلاقی هر سه خط است.
ساخت مترو از دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، بسیاری از ایستگاه‌های زیرزمینی با طراحی‌های غارمانند و استفاده از سنگ‌های طبیعی و بتن شکل گرفتند. به‌ویژه خط آبی به دلیل طراحی‌های غارگونه و نورپردازی‌های خلاقانه‌اش شهرت دارد. در سال‌های اخیر، توسعه‌های جدیدی مانند بهبود زیرساخت‌ها و افزایش دسترسی برای افراد دارای محدودیت‌های حرکتی انجام شده است.
آمار مسافران
تا سال ۲۰۲۳، متروی استکهلم روزانه حدود ۹۰۰,۰۰۰ مسافر جابه‌جا می‌کند، که این تعداد در روزهای کاری به بیش از ۱ میلیون نفر می‌رسد. این شبکه سالانه حدود ۳۲۰ میلیون سفر را پشتیبانی می‌کند، که نشان‌دهنده نقش حیاتی آن در حمل‌ونقل عمومی استکهلم است.
ویژگی‌های هنری متروی استکهلم
ایستگاه‌های متروی استکهلم با آثار هنری متنوعی از جمله نقاشی‌های دیواری، مجسمه‌ها، حکاکی‌ها، موزاییک‌ها، و اینستالیشن‌های نوری تزئین شده‌اند. بیش از ۱۵۰ هنرمند از دهه ۱۹۵۰ تاکنون در خلق این آثار مشارکت داشته‌اند که موضوعات مختلفی از تاریخ سوئد گرفته تا مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی را پوشش می‌دهند. این آثار با سرمایه‌گذاری حدود ۱.۵ میلیون دلار ایجاد شده‌اند و هر ایستگاه هویت بصری و مفهومی خاص خود را دارد.
برای مثال، برخی ایستگاه‌ها به موضوعاتی مانند بازی‌های المپیک ۱۹۱۲، حفاظت از محیط زیست، یا تاریخچه علمی سوئد (مانند کارهای کارل فون لینه) اختصاص یافته‌اند. طراحی‌های غارگونه در خط آبی، با استفاده از سنگ‌های طبیعی و نورپردازی‌های دراماتیک، فضایی شبیه به غارهای باستانی ایجاد کرده‌اند که تجربه‌ای بصری و احساسی برای مسافران فراهم می‌کند.
ایستگاه‌های برجسته متروی استکهلم
در ادامه، به برخی از معروف‌ترین ایستگاه‌های متروی استکهلم و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. تی-سنترالن (T-Centralen)
قلب متروی استکهلم و تنها ایستگاهی که هر سه خط در آن تلاقی دارند. این ایستگاه با نقاشی‌های آبی و سفید اثر پر اولوف اولت‌ویت تزئین شده که حس ورود به یک دنیای جادویی را القا می‌کند. دیوارهای ایستگاه با الگوهای برگ و گل پوشیده شده‌اند که به آرامش مسافران کمک می‌کند. تی-سنترالن شلوغ‌ترین ایستگاه مترو است و روزانه بیش از ۲۰۰,۰۰۰ مسافر از آن عبور می‌کنند.
۲. کونگستراگاردن (Kungsträdgården)
این ایستگاه در عمق ۳۴ متری زیر زمین قرار دارد و در سال ۱۹۷۷ افتتاح شد. آثار تاریخی بازیافت‌شده از ساختمان‌های تخریب‌شده استکهلم در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، مانند مجسمه‌ها و ستون‌های مرمرین، در این ایستگاه به نمایش گذاشته شده‌اند. همچنین، وجود گونه زیستی نادر عنکبوت Lessertia dentichelis که تنها در این ایستگاه در اسکاندیناوی یافت می‌شود، آن را به یک اکوسیستم زیرزمینی منحصربه‌فرد تبدیل کرده است.
۳. سولنا سنتروم (Solna Centrum)
واقع در خط آبی، این ایستگاه با رنگ‌های قرمز و سبز غالب و نقاشی‌های دیواری اثر Björk و Åberg تزئین شده است. تم اصلی این ایستگاه به مسائل زیست‌محیطی، مانند جنگل‌زدایی و حفاظت از طبیعت، اختصاص دارد. نورپردازی و رنگ‌های گرم این ایستگاه حس پویایی و زندگی را منتقل می‌کنند.
۴. استادیون (Stadion)
این ایستگاه در سال ۱۹۷۳ افتتاح شد و به دلیل نزدیکی به استادیوم المپیک ۱۹۱۲، با طرح‌های مرمرین و رنگین‌کمان‌هایی تزئین شده که نماد حلقه‌های المپیک هستند. طراحی غارمانند این ایستگاه، با دیوارهای سنگی و نورپردازی ملایم، آن را به یکی از زیباترین ایستگاه‌های خط آبی تبدیل کرده است.
۵. اسکارپ‌نک (Skarpnäck)
این ایستگاه با سقف سرخ‌رنگ و نیمکت‌های مجسمه‌مانند، فضایی منظم و در عین حال خلاقانه ایجاد کرده است. طراحی آن با رعایت پرسپکتیو، حس عمق و نظم را به مسافران القا می‌کند.
۶. اوستر‌مالمستورگ (Östermalmstorg)
این ایستگاه با الهام از پناهگاه‌های زیرزمینی دوران جنگ طراحی شده و حس یک جان‌پناه بزرگ را منتقل می‌کند. آثار هنری آن به موضوعات اجتماعی مانند صلح و برابری پرداخته و فضایی تأمل‌برانگیز ایجاد کرده است.
۷. یونیورسیتت (Universitetet)
این ایستگاه در سال ۱۹۷۵ افتتاح شد و در نزدیکی دانشگاه استکهلم قرار دارد. با ۱۲ کاشی بزرگ اثر فرانسوا شاین، به سفرهای کارل فون لینه و اعلامیه جهانی حقوق بشر اختصاص دارد. این آثار در لیسبون ساخته شده و سپس به استکهلم منتقل شده‌اند، و به مسائل زیست‌محیطی و اکولوژیکی می‌پردازند.
۸. راد‌هوسِت (Rådhuset)
این ایستگاه در خط آبی قرار دارد و با دیوارهای سنگی قرمز و نارنجی و طراحی غارگونه‌اش، حس ورود به یک دنیای زیرزمینی را القا می‌کند. آثار هنری این ایستگاه به تاریخچه قضایی سوئد و معماری سنتی اشاره دارند.
فناوری و پایداری
متروی استکهلم به دلیل استفاده از فناوری‌های پیشرفته و تعهد به پایداری محیط زیست شهرت دارد. قطارهای این شبکه از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه برق تولیدشده از منابع بادی و هیدروالکتریک، استفاده می‌کنند. حدود ۹۰٪ از انرژی مصرفی مترو از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود، که این سیستم را به یکی از سبزترین سیستم‌های حمل‌ونقل شهری تبدیل کرده است.
سیستم‌های مدرن مانند کنترل خودکار قطارها (ATC) و نمایشگرهای دیجیتال برای اطلاع‌رسانی به مسافران، تجربه‌ای راحت و ایمن را فراهم می‌کنند. همچنین، بسیاری از ایستگاه‌ها با آسانسورها و رمپ‌های مخصوص برای افراد دارای محدودیت‌های حرکتی مناسب‌سازی شده‌اند. در سال‌های اخیر، پروژه‌هایی برای کاهش مصرف انرژی و بهبود تهویه در ایستگاه‌های زیرزمینی اجرا شده است.
مقایسه با سایر متروهای جهان
متروی استکهلم در مقایسه با سایر سیستم‌های متروی معروف جهان، مانند متروی مسکو (معروف به کاخ‌های زیرزمینی با تزئینات مجلل) یا متروی لیسبون (با موزاییک‌های مدرن)، به دلیل تمرکز بر هنر معاصر و طراحی‌های غارگونه منحصربه‌فرد است. برخلاف متروی مسکو که بر شکوه و عظمت تاریخی تأکید دارد، متروی استکهلم ترکیبی از سادگی اسکاندیناویایی و خلاقیت هنری را ارائه می‌دهد. همچنین، متروی استکهلم با طول ۱۰۵.۷ کیلومتر در مقایسه با متروی تهران (با ۲۹۶ کیلومتر و ۱۶۰ ایستگاه تا سال ۱۴۰۴) کوچک‌تر است، اما به دلیل تمرکز بر هنر و پایداری، جذابیت فرهنگی بیشتری برای گردشگران دارد.
نکات جالب و داستان‌های محلی
- عنکبوت کونگستراگاردن: ایستگاه کونگستراگاردن به دلیل وجود گونه نادر عنکبوت Lessertia dentichelis شهرت دارد که به طور تصادفی در دهه ۱۹۷۰ کشف شد. این گونه که در غارهای طبیعی زندگی می‌کند، با محیط ایستگاه سازگار شده و به یک جاذبه زیستی تبدیل شده است.
- المپیک ۱۹۱۲: ایستگاه استادیون با الهام از بازی‌های المپیک ۱۹۱۲ طراحی شده و رنگین‌کمان‌های روی دیوارهایش به حلقه‌های المپیک اشاره دارند. این ایستگاه برای طرفداران تاریخ ورزش جذابیت خاصی دارد.
- هنر در حال تحول: برخی ایستگاه‌ها مانند تی-سنترالن هر چند سال یک‌بار آثار هنری جدیدی دریافت می‌کنند تا حس تازگی و پویایی حفظ شود.
نکات گردشگری و مسیر پیشنهادی
متروی استکهلم یک جاذبه گردشگری تمام‌عیار است که بازدید از آن برای هر مسافری در استکهلم ضروری است. در ادامه، اطلاعات کاربردی و یک مسیر پیشنهادی برای بازدید ارائه شده است:
اطلاعات بلیط و ساعات کاری
- هزینه بلیط: بلیط تک‌سفره (valid for 75 minutes) حدود ۳۹ کرون سوئد (تقریباً ۴ دلار) است. بلیط‌های روزانه (۷۵ کرون)، هفتگی (۲۶۰ کرون)، یا ماهانه (۹۳۰ کرون) گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری هستند.
- ساعات کاری: مترو از ۵ صبح تا ۱ بامداد در روزهای هفته و تا ۳ بامداد در آخر هفته‌ها فعالیت می‌کند.
- نحوه خرید بلیط: بلیط‌ها از طریق دستگاه‌های بلیط‌فروشی در ایستگاه‌ها، اپلیکیشن SL، یا کارت‌های الکترونیکی قابل خرید هستند. کارت‌های اعتباری بین‌المللی نیز پذیرفته می‌شوند.
تورهای هدایت‌شده
شرکت SL تورهای هدایت‌شده هنری مترو را به زبان انگلیسی ارائه می‌دهد که معمولاً ۹۰ دقیقه طول می‌کشد و شامل بازدید از ۵-۶ ایستگاه کلیدی مانند تی-سنترالن، کونگستراگاردن، و سولنا سنتروم است. هزینه این تورها حدود ۱۰۰ کرون است و باید از قبل رزرو شوند (وب‌سایت رسمی SL: www.sl.se). این تورها معمولاً در روزهای سه‌شنبه، پنج‌شنبه، و شنبه برگزار می‌شوند.
مسیر پیشنهادی برای بازدید (تور نیم‌روزه)
برای تجربه کامل گالری زیرزمینی استکهلم، این مسیر پیشنهادی را دنبال کنید:
- تی-سنترالن: شروع از قلب مترو با نقاشی‌های آبی و سفید.
- کونگستراگاردن: بازدید از آثار تاریخی و مجسمه‌های مرمرین.
- سولنا سنتروم: لذت بردن از رنگ‌های قرمز و سبز و تم‌های زیست‌محیطی.
- استادیون: تجربه طراحی‌های المپیکی و رنگین‌کمانی.
- راد‌هوسِت: پایان با دیوارهای سنگی قرمز و حس غارگونه.
مدت زمان: حدود ۳ ساعت (با احتساب زمان جابه‌جایی و عکاسی).
توصیه: بهترین زمان بازدید عصرها (۵-۸ شب) یا صبح زود است، زیرا ایستگاه‌ها خلوت‌تر هستند. حتماً دوربین عکاسی همراه داشته باشید، زیرا عکاسی (بدون فلاش) در ایستگاه‌ها مجاز است.
دسترسی به جاذبه‌های گردشگری
بسیاری از جاذبه‌های استکهلم، مانند گاملا استن (شهر قدیمی)، موزه واسا، و کاخ سلطنتی، در نزدیکی ایستگاه‌های مترو قرار دارند. برای مثال:
- گاملا استن: ایستگاه Gamla Stan (خط قرمز و سبز).
- موزه واسا: ایستگاه Karlaplan (خط قرمز) و سپس ۱۰ دقیقه پیاده‌روی.
- کاخ سلطنتی: ایستگاه Kungsträdgården (خط آبی).
نتیجه‌گیری
متروی استکهلم نه‌تنها یک سیستم حمل‌ونقل کارآمد و پایدار است، بلکه یک شاهکار فرهنگی و هنری است که تاریخ، طبیعت، و خلاقیت سوئد را به نمایش می‌گذارد. این شبکه با ایستگاه‌های غارمانند، آثار هنری متنوع، و فناوری پیشرفته، تجربه‌ای بی‌نظیر برای مسافران و گردشگران فراهم می‌کند. اگر به استکهلم سفر می‌کنید، بازدید از این گالری زیرزمینی را در اولویت قرار دهید و با یک بلیط ساده مترو، در دنیای هنر و تاریخ غرق شوید.
منابع پیشنهادی
- وب‌سایت رسمی شرکت SL: www.sl.se
- تورهای مجازی ایستگاه‌های مترو: www.visitstockholm.com
- گالری تصاویر متروی استکهلم در اینستاگرام: جست‌وجو با هشتگ #StockholmMetro
