شهر زیرزمینی درینکویو کاپادوکیه | تاریخچه و راهنمای بازدید

شهر زیرزمینی درینکویو (Derinkuyu Underground City) در منطقه کاپادوکیه، استان نوشهیر ترکیه، یکی از شگفت‌انگیزترین آثار باستانی جهان است. این شهر زیرزمینی با عمق حدود ۸۵ متر و شبکه‌ای پیچیده از تونل‌ها و اتاق‌ها، شاهکاری از مهندسی باستانی است که تاریخ، فرهنگ، و ماجراجویی را در هم می‌آمیزد. در این مطلب جامع، به تاریخچه، معماری، زمین‌شناسی، اکتشافات باستان‌شناسی، زندگی روزمره ساکنان، دلایل ساخت، داستان‌های محلی، و راهنمای کامل گردشگری پرداخته می‌شود تا تجربه‌ای بی‌نظیر برای بازدیدکنندگان فراهم شود. با یوروگردی همراه باشید.

تاریخچه و پیشینه

شهر زیرزمینی درینکویو قدمتی چند هزار ساله دارد و احتمالاً بین قرن هشتم تا هفتم پیش از میلاد ساخته شده است. برخی منابع ساخت آن را به فریگی‌ها، قومی باستانی در آناتولی، نسبت می‌دهند، در حالی که منابع ایرانی آن را به زرتشتیان دوران مادها یا حتی پیش از آن مرتبط می‌دانند. متون کهن زرتشتی، مانند اوستا، به پناهگاه‌های زیرزمینی برای حفاظت از انسان‌ها و آتش مقدس در برابر بلایا (مانند “زمستان شیطانی”) اشاره دارند که ممکن است با درینکویو مرتبط باشد.

در دوران امپراتوری بیزانس (قرن‌های پنجم تا دهم میلادی)، این شهر پناهگاهی برای مسیحیان در برابر حملات اعراب و مغول‌ها بود. درینکویو تا اوایل قرن بیستم، با مهاجرت یونانی‌های کاپادوکیه به یونان، متروکه شد. کشف مجدد آن در سال ۱۹۶۳، زمانی که یک فرد محلی هنگام بازسازی خانه‌اش به تونلی برخورد، این شهر را به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های باستانی جهان تبدیل کرد.

 

ویژگی‌های معماری و ساختار

درینکویو در سنگ‌های نرم توف آتشفشانی کاپادوکیه تراشیده شده و تا ۱۸ طبقه گزارش شده است، اگرچه بخش‌های قابل بازدید معمولاً ۸ طبقه را شامل می‌شوند. ویژگی‌های معماری آن عبارتند از:

• عمق و وسعت: عمق حدود ۸۵ متر (معادل یک ساختمان ۲۵ طبقه) با ظرفیت اسکان ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ نفر به همراه دام‌ها و منابع غذایی.
• سیستم تهویه: بیش از ۵۰ شفت تهویه که جریان هوای طبیعی را حتی به عمیق‌ترین طبقات می‌رساندند. این شفت‌ها گاهی به‌عنوان چاه آب نیز استفاده می‌شدند.
• درهای سنگی: درهای گرد با وزن ۲۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم، که از داخل قابل بسته شدن بودند و از نفوذ دشمنان جلوگیری می‌کردند.
• اتاق‌ها و کاربری‌ها: شامل خانه‌های مسکونی، کلیساها، مدارس دینی، انبارهای ذخیره غلات، کارگاه‌های شراب‌سازی و روغن‌کشی، اسطبل، سالن‌های اجتماعات، و مقبره‌ها. اتاق طاق‌دار طبقه دوم به‌عنوان مدرسه دینی شناخته می‌شود.
• سیستم آبرسانی: چاه‌های عمیق (تا ۶۰ متر) برای دسترسی به آب زیرزمینی، با کانال‌های ابتدایی برای توزیع آب.
• اتصال به شهرهای دیگر: تونلی ۸ تا ۹ کیلومتری درینکویو را به شهر زیرزمینی کایماکلی متصل می‌کند، که نشان‌دهنده شبکه‌ای گسترده از شهرهای زیرزمینی است.

زمین‌شناسی کاپادوکیه

کاپادوکیه نتیجه میلیون‌ها سال فعالیت آتشفشانی است. سنگ‌های توف (خاکستر فشرده آتشفشانی) این منطقه نرم و قابل تراش هستند، اما پس از تماس با هوا سخت می‌شوند و استحکام کافی برای جلوگیری از ریزش دارند. لایه‌های گدازه، خاکستر، و رسوبات، زمینی ایده‌آل برای حفر تونل‌ها و اتاق‌ها فراهم کردند. این ویژگی زمین‌شناسی، همراه با آب‌وهوای خشک منطقه، به حفظ ساختارهای زیرزمینی کمک کرده است.

 

اکتشافات باستان‌شناسی

کاوش‌های باستان‌شناسی از دهه ۱۹۶۰ تاکنون اطلاعات ارزشمندی ارائه داده‌اند:

• اشیاء کشف‌شده: سفال‌های ساده، ابزارهای کشاورزی (مانند بیل و کلنگ)، و ظروف فلزی که نشان‌دهنده زندگی روزمره هستند.
• نمادهای مذهبی: صلیب‌های حکاکی‌شده از دوره بیزانس و نقوش احتمالی خورشیدی یا فروهر که به آیین زرتشت اشاره دارند. این نقوش هنوز موضوع بحث هستند.
• کتیبه‌ها: کتیبه‌های محدودی به زبان‌های یونانی و آرامی یافت شده‌اند که اطلاعات کمی درباره ساکنان ارائه می‌دهند.
• تحقیقات اخیر: تا سال ۲۰۲۴، پروژه‌های باستان‌شناسی با استفاده از فناوری‌هایی مانند اسکن لیزری (LIDAR) و تصویربرداری سه‌بعدی، تونل‌های جدیدی را شناسایی کرده‌اند که هنوز کاوش نشده‌اند. این اکتشافات نشان می‌دهند که درینکویو ممکن است حتی گسترده‌تر از تصورات قبلی باشد.

دلایل ساخت

دلایل ساخت درینکویو چندگانه است:

• دفاع در برابر حملات: اصلی‌ترین نظریه، استفاده به‌عنوان پناهگاه در برابر اقوام مهاجم، اعراب، یا مغول‌ها است.
• حفاظت از بلایای طبیعی: احتمالاً برای محافظت در برابر زمستان‌های سخت یا طوفان‌ها ساخته شده بود.
• مراسم مذهبی: زرتشتیان ممکن است از آن برای حفاظت از آتش مقدس یا انجام مراسم مخفیانه استفاده کرده باشند. مسیحیان نیز برای عبادت در امان ماندن از آزار و اذیت به این شهر پناه می‌بردند.
• فرضیه‌های غیرعلمی: برخی داستان‌های محلی به موجودات ناشناخته اشاره دارند، اما این ادعاها فاقد شواهد هستند.

زندگی روزمره در درینکویو

ساکنان درینکویو زندگی‌ای سازمان‌یافته داشتند:

• تأمین غذا: انبارهای بزرگ برای ذخیره غلات، روغن زیتون، و شراب. شواهد نشان می‌دهد که نان و غذاهای خشک‌شده مصرف اصلی بودند.
• آب و فاضلاب: چاه‌های عمیق آب آشامیدنی تأمین می‌کردند، و کانال‌های کوچک برای دفع زباله وجود داشتند.
• نورپردازی: مشعل‌ها و لامپ‌های روغنی برای روشنایی استفاده می‌شدند. شفت‌های تهویه نور محدودی به طبقات بالاتر می‌رساندند.
• فعالیت‌ها: کودکان در مدارس دینی آموزش می‌دیدند، و مراسم مذهبی در کلیساها یا فضاهای مقدس برگزار می‌شد. اسطبل‌ها برای نگهداری گاو، گوسفند، و اسب طراحی شده بودند.

فناوری‌های مدرن در کاوش

از دهه ۲۰۰۰، فناوری‌های پیشرفته مانند اسکن لیزری، تصویربرداری حرارتی، و پهپادهای کوچک برای کاوش تونل‌های غیرقابل دسترس استفاده شده‌اند. این فناوری‌ها نشان داده‌اند که برخی تونل‌ها تا ۱۰۰ متر عمق دارند و ممکن است به شبکه‌های زیرزمینی ناشناخته متصل باشند. این اکتشافات به درک بهتر ساختار و گسترش شهر کمک کرده‌اند.

مقایسه با سایر شهرهای زیرزمینی

کاپادوکیه بیش از ۲۰۰ شهر زیرزمینی دارد:

• کایماکلی: با ۸ طبقه و ظرفیت ۵,۰۰۰ نفر، کوچکتر و بیشتر برای اسکان موقت استفاده می‌شد.
• اوزکوناک: دارای تونل‌های باریک‌تر و تله‌های دفاعی مانند سوراخ‌هایی برای ریختن روغن داغ بر دشمنان. درینکویو به دلیل عمق، وسعت، و سیستم تهویه پیشرفته، پیچیده‌ترین شهر زیرزمینی منطقه است.

داستان‌ها و افسانه‌های محلی

در فرهنگ عامه کاپادوکیه، داستان‌هایی درباره گنج‌های مخفی در تونل‌های عمیق یا استفاده درینکویو به‌عنوان پناهگاه زرتشتیان برای حفاظت از آتش مقدس وجود دارد. برخی افسانه‌ها ادعا می‌کنند که تونل‌ها به شهرهای افسانه‌ای زیرزمینی منتهی می‌شوند، اگرچه این داستان‌ها بیشتر جنبه خیالی دارند. راهنماهای محلی این داستان‌ها را با آب‌وتاب برای گردشگران تعریف می‌کنند و حس رمز و راز را تقویت می‌کنند.

 

راهنمای گردشگری

نحوه دسترسی

• موقعیت: در روستای درینکویو، ۳۰ کیلومتری جنوب غربی نوشهیر و ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی گورمه.
• حمل‌ونقل:
  • اتوبوس: اتوبوس‌های محلی از نوشهیر (۴۵ دقیقه، هزینه حدود ۲۰ لیر) یا گورمه (۱ ساعت، هزینه حدود ۲۵ لیر).
  • ماشین اجاره‌ای: اجاره ماشین از نوشهیر یا گورمه (۵۰-۱۰۰ لیر در روز) گزینه‌ای راحت است.
  • تورهای گروهی: تورهای یک‌روزه از گورمه یا اورگوپ (شامل درینکویو، کایماکلی، و دیگر جاذبه‌ها) با هزینه ۱۰۰-۲۰۰ لیر به ازای هر نفر.
• بهترین زمان بازدید: بهار (آوریل-ژوئن) و پاییز (سپتامبر-نوامبر) به دلیل آب‌وهوای معتدل و شلوغی کمتر. تابستان‌ها شلوغ و زمستان‌ها سرد (دمای منطقه تا ۵- درجه می‌رسد).

آمادگی برای بازدید

• لباس و وسایل: دمای داخل شهر ۱۳-۱۵ درجه سانتی‌گراد است. ژاکت سبک، کفش راحت، و چراغ قوه کوچک توصیه می‌شود. تونل‌ها باریک (گاهی کمتر از ۱ متر) و پله‌ها شیب‌دار هستند.
• مدت زمان: بازدید کامل ۱.۵ تا ۲ ساعت طول می‌کشد. برای عکاسی یا کاوش عمیق‌تر، ۲.۵ ساعت در نظر بگیرید.
• محدودیت‌ها: تونل‌ها برای افراد با کلاستروفوبیا، مشکلات تنفسی، یا محدودیت حرکتی مناسب نیستند. کودکان زیر ۶ سال ممکن است در تونل‌های باریک احساس ناراحتی کنند.
• هزینه ورودی (۲۰۲۵): بر اساس اطلاعات اخیر، هزینه ورودی حدود ۵۰ لیر برای بزرگسالان و ۲۵ لیر برای کودکان است (افزایش قیمت به دلیل تورم). تخفیف برای دانشجویان با کارت معتبر (۳۰ لیر) ممکن است ارائه شود.

مشاهده هتل و اقامتگاه در Hotels.com مشاهده هتل و اقامتگاه در Tripadvisor مشاهده هتل و اقامتگاه در Booking.com

تجربه بازدید

قدم زدن در تونل‌های باریک درینکویو مانند ورود به دنیایی دیگر است. صدای آرام باد در شفت‌های تهویه، نور کم که سایه‌های مرموزی روی دیوارهای سنگی می‌اندازد، و درهای عظیم سنگی حس ماجراجویی را برمی‌انگیزد. اتاق‌های طاق‌دار، مانند مدرسه دینی در طبقه دوم، حس عظمت و تاریخ را منتقل می‌کنند. گردشگران گزارش داده‌اند که حس اکتشاف و تخیل درباره زندگی ساکنان باستانی، تجربه‌ای به‌یادماندنی است.

نکات عکاسی

• بهترین نقاط: درهای سنگی گرد (طبقه سوم)، شفت‌های تهویه (طبقه اول)، و اتاق‌های طاق‌دار (طبقه دوم).
• توصیه‌ها: از فلاش دوربین یا چراغ قوه برای نورپردازی استفاده کنید. زاویه‌های پایین برای ثبت عظمت درها و طاق‌ها مناسب هستند. عکاسی در برخی نقاط ممکن است محدود باشد.
• فیلتر اینستاگرام: استفاده از فیلترهای گرم برای بهبود رنگ دیوارهای سنگی توصیه می‌شود.

تورهای راهنما

تورهای هدایت‌شده به زبان‌های انگلیسی، ترکی، آلمانی، و فرانسوی در دسترس هستند. راهنماها داستان‌هایی درباره گنج‌های مخفی، پناه گرفتن مسیحیان، یا افسانه‌های زرتشتی تعریف می‌کنند. هزینه تورها ۷۰-۱۵۰ لیر است و شامل توضیحات مفصل و بازدید از نقاط کلیدی می‌شود.

جاذبه‌های نزدیک

• موزه فضای باز گورمه (۴۰ کیلومتری): کلیساهای صخره‌ای با نقاشی‌های دیواری بیزانسی.
• پرواز با بالن (گورمه): تماشای مناظر کاپادوکیه از آسمان (هزینه ۱۵۰-۳۰۰ یورو).
• دره ایهلارا (۵۰ کیلومتری): پیاده‌روی در طبیعت با کلیساهای باستانی.
• اقامتگاه‌ها: هتل‌های غاری مانند “Cappadocia Cave Suites” در گورمه یا “Gamirasu Cave Hotel” در اورگوپ.
• رستوران‌ها: رستوران “Uranos” (غذاهای ترکی سنتی) یا “Topdeck Cave Restaurant” در گورمه.

 

چالش‌های حفظ و نگهداری

فرسایش سنگ‌های توف، رطوبت، و فشار ناشی از بازدید گردشگران چالش‌های اصلی هستند. پروژه‌های مرمت با استفاده از مواد تقویت‌کننده و سیستم‌های تهویه مدرن ادامه دارند. محدودیت تعداد بازدیدکنندگان روزانه (حدود ۵۰۰ نفر) برای کاهش آسیب اعمال شده است.

ارتباط با فرهنگ ایران باستان

برخی محققان معتقدند درینکویو با نام “نِسا” (نشا) در متون ایرانی شناخته می‌شد. شباهت‌هایی بین معماری درینکویو و کاریزهای ایرانی (قنات‌ها) وجود دارد، از جمله استفاده از سنگ‌های نرم و سیستم‌های تهویه طبیعی. اشاره اوستا به پناهگاه‌های زیرزمینی برای حفاظت از انسان‌ها و آتش مقدس، احتمال ارتباط با زرتشتیان را تقویت می‌کند. برخی نقوش خورشیدی یافت‌شده در درینکویو ممکن است به آیین زرتشت اشاره داشته باشند، اگرچه شواهد قطعی نیست.